नृत्यांगना..... अहं...... !!! (भाग 2)
मागील शुक्रवारी मी 'प्यार किया तो डरना क्या....' या गाण्यामधून सिनेसृष्टीच्या all time लावण्य सम्राज्ञी मधुबालाबद्दल आणि त्या अजरामर गाण्याबद्दल लिहिलं होतं. आज अशाच एका भाव सम्राज्ञी नूतनबद्दल थोडंस.... आणि एका कदाचित फारशा परिचित नसलेल्या गाण्याबद्दल..... ज्यामध्ये तिने नृत्य न करूनही काही क्षण मोहक आणि अर्थपूर्ण पदन्यास दाखवले आहेत.... आणि संपूर्ण गाणं भावविभोर नेत्रांमधून संयत प्रणय व्यक्त करत गाण्याच्या प्रत्येक शब्दला न्याय दिला आहे.
'मोरा गोरा अंग लैले.... मोहे शाम रंग दैदे.... छुप जाऊंगी रात ही मे.... मोहे पी का संग दैदे....'
उगाच सुरवातीला वाद्यांच्या तुकड्यांची रांग न लावता नूतनच्या अदाकारीवर संगीत दिग्दर्शक सचिन देव बर्मनजींनी पूर्ण विश्वास टाकला आहे हे लक्षात येतं. कारण गाण्याची सुरवात शब्दांनीच सुरू होते. तिरप्या नजरेने बघणाऱ्या नूतनच्या नजरेत एक निरागस हास्य आहे; आणि तरीही 'लैले' म्हणताना एक शामल लाज तिच्या डोळ्यात उतरलेली दिसतेच. तिचं ते शाम रंग 'दैदे' म्हणताना लाजणं तर काळजाला हात घालतं. 'छुप जाऊंगी रात ही मे....' तिने नजर उचललेलीच नाही.... काळजाला घातलेला हात जणू काही आपलं मन कुरवाळतो आहे; असं वाटतं. (नक्की बघा तो तुकडा.... तुमच्याही नकळत तुमच्या चेहेऱ्यावर एक मंद हसू फुलेल.) आता खऱ्या गाण्याला सुरवात होते. 'मोरा गोरा अंग लैले... मोहे शाम रंग दैदे...' नजर एकदा डावीकडे आणि एकदा उजवीकडे..... 'छुप जाऊंगी रात ही मे....' म्हणताना ती चंद्राच्या चांदण्यातून झाडाच्या हलक्याशा सावलीत येते... किती मोहक प्रतिकात्मक 'लपली' आहे ती.... का? तर 'मोहे पी का संग दैदे....' यासाठी. त्याच्या सोबतीसाठीचा पुढचा सगळा अट्टहास आहे; हे ती इथेच व्यक्त करते.
मग वाद्यांचा एक सुंदर तुकडा आहे. त्यावेळी तीचं पाण्यातलं शामल रूप आणि उजळ चेहेरा.... 'गोरा अंग' आणि 'शाम रंग' स्पष्टपणे आपल्या समोर येतो. हे जितकं खरं तितकंच त्या उजळ चेहेऱ्याची नूतन देखील मनाला भावते.
'एक लाज रोके पैयां... एक मोह खिंचे बैया... हाssय...' ते 'हाssय...' बघून काळीज परत एकदा उचललं जातं. म्हणजे कसं सांगू का? आपण छान गाडी चालवत असतो; समोरच्या गतिरोधकावरून गाडी जाते... आणि मग आपल्याला जाणवतं की आपण गतिरोधक पार केलाय. तसं आहे ते 'हाssय...' तिचं व्यक्त करून झाल्यावर एका क्षणानंतर आपल्या काळजाला जाऊन भिडतं ते. त्या 'हाय...' मधून आपण बाहेर पडतो तोवर ती मात्र तिचा झाडात अडकलेला पदर सोडवून झुकलेल्या नजरेने पुढे आलेली असते. 'जाऊं किधर न जानु...' किती ते आर्जव.... संपूर्ण चेहेऱ्यावरचं. 'हम का कोई बताई दे.....' एक वेगळंच आव्हान आहे त्या नजरेत. मी येऊ का तिथे तुझ्याजवळ? असं म्हणायला लावणारं.
त्यानंतरचं 'मोरा गोरा अंग लैले... मोहे शाम रंग दैदे... छुप जाऊंगी रात ही मे... मोहे पी का संग दैदे....' यातलं 'छुप जाऊंगी रात ही मे...' म्हणताना तिची नजर 'छुप'ते आहे हे जाणवतं आपल्याला.
आणि त्यानंतर........ अहाहा.... तिची आकाशाला भिडलेली नजर! मनासारखं झालं तर आहे; पण ते तसंच राहणार आहे का? हे विचारणारी. काहीशी गोंधळलेली; थोडीशी तक्रार असलेली आणि होणाऱ्या बदलाचा आनंदाचं घेणारी. त्यावेळीच ढगाआडून चंद्र बाहेर येतो आणि पाण्यावर उठणाऱ्या लहरींवर चांदणं विराजमान होऊन पुढे धावतं. खरं तर किती विलोभनीय दृश्य. पण दुसऱ्याच क्षणाला दिसणारा नूतनचा तक्रारीने भरलेला चेहेरा त्याहूनही जास्त विलोभनीय वाटतो. 'नको असताना आलास? काय म्हणावं तुला?' गाल फुगवून दिलेला एक हलकासा उसासा हे सगळं सांगून जातो; आणि ती म्हणते 'बदरी हटा के चंदा.... चुप के से झाके चांदा...' कसा लोचटासारखा बघतो आहेस; हे सांगते ती तिच्या काहीशा रागावलेल्या नजरेतून. आणि दुसऱ्याच क्षणी नजर झुकवताना तिच्या नजरेत प्रेमळ तक्रार उभी राहाते. 'तोहे राहू लागे बैरी....' (इथे मात्र खरी दाद द्यावीशी वाटते ते संगीतकाराला. त्याने 'राहू'ला 'बैरी' म्हंटल आहे. एका क्षणात आकाशमंडल नजरेसमोर उभं राहातं.) पण नूतन मात्र स्वतःकडंच लक्ष मुळीच ढळू द्यायला तयार नाही. 'मुस्काये जी जलाई के...' एक लाडिक चंबू आणि मोहक हास्य पेरून ती परत तिच्यात गुंतायला आपल्याला भाग पाडते. 'मोरा गोरा अंग लैले... मोहे शाम रंग दैदे...छुप जाऊंगी रात ही मे..मोहे पी का संग दैदे....' चेहेऱ्यावरची मोहकता आता अजून लाजरी झालेली असते.
आता दुसऱ्यांदा वाद्यांचा तुकडा आपल्या समोर येतो. यावेळी तिची पावलं चांदण्याला स्पर्श करत आणि पैंजणांशी गुज करत पुढे सरकतात. किती हलकासा पदन्यास; जाणवेल न जाणवेल असा! ती आता कुपणाशी पोहोचली आहे.
'कुछ खो दिया है पाइ के.... कुछ पा लिया गवाई के...' जो पा लिया हे वो नूतन की आंखो मे झलकता हे! 'कहां ले चला है मनवा... मोहे बांवरी बनाइ के....' 'पी' च्या प्रेमात सर्वस्व हरवताना आणि खूप काही वेगळं मिळवताना मी स्वतःमध्ये देखील उरलेले नाही... तिचा चेहेरा हेच तर सांगत नाही ना?
'मोरा गोरा अंग लैले... मोहे शाम रंग दैदे...छुप जाऊंगी रात ही मे..मोहे पी का संग दैदे....' हे ऐकताना केवळ आणि केवळ तिची नजर! बस! त्याचवेळी कुपणापलीकडच्या घराची खिडकी उघडली जाते आणि एक हलकीशी सावली दिसते; त्याच्या सोबतीसाठीचा आपण केलेला हा सगळा अट्टहास आहे; हे विसरून ती बावरी, स्वतःतच हरवलेली प्रेयसी तिथून पळून जाते. स्वतःच्या घराच्या दरवाजातून आत शिरताना ' मोरा गोरा अंग लैले... मोहे शाम रंग दैदे...' म्हणते आणि पुढेचे शब्द गुणगुणत असताना ती तिचे डोळे मिटून घेते.... गाणं इथे संपतं. पण एक सांगू? तुम्ही देखील क्षणभर डोळे मिटा तिच्या बरोबर! तुम्ही आयुष्यभर मनात जपलेला तो मोहक चेहेरा... ज्याच्यावर तुम्ही मनापासून प्रेम केलं असेल; उभा राहीलच! My guarantee!!!
नूतन आपल्या सिनेसृष्टीला लाभलेली एक अत्यंत गुणी आणि अभिनय संपन्न भाव सम्राज्ञी! तिच्याबद्दल जितकं सांगीन तितकं कमीच!
मागील शुक्रवारी मी 'प्यार किया तो डरना क्या....' या गाण्यामधून सिनेसृष्टीच्या all time लावण्य सम्राज्ञी मधुबालाबद्दल आणि त्या अजरामर गाण्याबद्दल लिहिलं होतं. आज अशाच एका भाव सम्राज्ञी नूतनबद्दल थोडंस.... आणि एका कदाचित फारशा परिचित नसलेल्या गाण्याबद्दल..... ज्यामध्ये तिने नृत्य न करूनही काही क्षण मोहक आणि अर्थपूर्ण पदन्यास दाखवले आहेत.... आणि संपूर्ण गाणं भावविभोर नेत्रांमधून संयत प्रणय व्यक्त करत गाण्याच्या प्रत्येक शब्दला न्याय दिला आहे.
'मोरा गोरा अंग लैले.... मोहे शाम रंग दैदे.... छुप जाऊंगी रात ही मे.... मोहे पी का संग दैदे....'
उगाच सुरवातीला वाद्यांच्या तुकड्यांची रांग न लावता नूतनच्या अदाकारीवर संगीत दिग्दर्शक सचिन देव बर्मनजींनी पूर्ण विश्वास टाकला आहे हे लक्षात येतं. कारण गाण्याची सुरवात शब्दांनीच सुरू होते. तिरप्या नजरेने बघणाऱ्या नूतनच्या नजरेत एक निरागस हास्य आहे; आणि तरीही 'लैले' म्हणताना एक शामल लाज तिच्या डोळ्यात उतरलेली दिसतेच. तिचं ते शाम रंग 'दैदे' म्हणताना लाजणं तर काळजाला हात घालतं. 'छुप जाऊंगी रात ही मे....' तिने नजर उचललेलीच नाही.... काळजाला घातलेला हात जणू काही आपलं मन कुरवाळतो आहे; असं वाटतं. (नक्की बघा तो तुकडा.... तुमच्याही नकळत तुमच्या चेहेऱ्यावर एक मंद हसू फुलेल.) आता खऱ्या गाण्याला सुरवात होते. 'मोरा गोरा अंग लैले... मोहे शाम रंग दैदे...' नजर एकदा डावीकडे आणि एकदा उजवीकडे..... 'छुप जाऊंगी रात ही मे....' म्हणताना ती चंद्राच्या चांदण्यातून झाडाच्या हलक्याशा सावलीत येते... किती मोहक प्रतिकात्मक 'लपली' आहे ती.... का? तर 'मोहे पी का संग दैदे....' यासाठी. त्याच्या सोबतीसाठीचा पुढचा सगळा अट्टहास आहे; हे ती इथेच व्यक्त करते.
मग वाद्यांचा एक सुंदर तुकडा आहे. त्यावेळी तीचं पाण्यातलं शामल रूप आणि उजळ चेहेरा.... 'गोरा अंग' आणि 'शाम रंग' स्पष्टपणे आपल्या समोर येतो. हे जितकं खरं तितकंच त्या उजळ चेहेऱ्याची नूतन देखील मनाला भावते.
'एक लाज रोके पैयां... एक मोह खिंचे बैया... हाssय...' ते 'हाssय...' बघून काळीज परत एकदा उचललं जातं. म्हणजे कसं सांगू का? आपण छान गाडी चालवत असतो; समोरच्या गतिरोधकावरून गाडी जाते... आणि मग आपल्याला जाणवतं की आपण गतिरोधक पार केलाय. तसं आहे ते 'हाssय...' तिचं व्यक्त करून झाल्यावर एका क्षणानंतर आपल्या काळजाला जाऊन भिडतं ते. त्या 'हाय...' मधून आपण बाहेर पडतो तोवर ती मात्र तिचा झाडात अडकलेला पदर सोडवून झुकलेल्या नजरेने पुढे आलेली असते. 'जाऊं किधर न जानु...' किती ते आर्जव.... संपूर्ण चेहेऱ्यावरचं. 'हम का कोई बताई दे.....' एक वेगळंच आव्हान आहे त्या नजरेत. मी येऊ का तिथे तुझ्याजवळ? असं म्हणायला लावणारं.
त्यानंतरचं 'मोरा गोरा अंग लैले... मोहे शाम रंग दैदे... छुप जाऊंगी रात ही मे... मोहे पी का संग दैदे....' यातलं 'छुप जाऊंगी रात ही मे...' म्हणताना तिची नजर 'छुप'ते आहे हे जाणवतं आपल्याला.
आणि त्यानंतर........ अहाहा.... तिची आकाशाला भिडलेली नजर! मनासारखं झालं तर आहे; पण ते तसंच राहणार आहे का? हे विचारणारी. काहीशी गोंधळलेली; थोडीशी तक्रार असलेली आणि होणाऱ्या बदलाचा आनंदाचं घेणारी. त्यावेळीच ढगाआडून चंद्र बाहेर येतो आणि पाण्यावर उठणाऱ्या लहरींवर चांदणं विराजमान होऊन पुढे धावतं. खरं तर किती विलोभनीय दृश्य. पण दुसऱ्याच क्षणाला दिसणारा नूतनचा तक्रारीने भरलेला चेहेरा त्याहूनही जास्त विलोभनीय वाटतो. 'नको असताना आलास? काय म्हणावं तुला?' गाल फुगवून दिलेला एक हलकासा उसासा हे सगळं सांगून जातो; आणि ती म्हणते 'बदरी हटा के चंदा.... चुप के से झाके चांदा...' कसा लोचटासारखा बघतो आहेस; हे सांगते ती तिच्या काहीशा रागावलेल्या नजरेतून. आणि दुसऱ्याच क्षणी नजर झुकवताना तिच्या नजरेत प्रेमळ तक्रार उभी राहाते. 'तोहे राहू लागे बैरी....' (इथे मात्र खरी दाद द्यावीशी वाटते ते संगीतकाराला. त्याने 'राहू'ला 'बैरी' म्हंटल आहे. एका क्षणात आकाशमंडल नजरेसमोर उभं राहातं.) पण नूतन मात्र स्वतःकडंच लक्ष मुळीच ढळू द्यायला तयार नाही. 'मुस्काये जी जलाई के...' एक लाडिक चंबू आणि मोहक हास्य पेरून ती परत तिच्यात गुंतायला आपल्याला भाग पाडते. 'मोरा गोरा अंग लैले... मोहे शाम रंग दैदे...छुप जाऊंगी रात ही मे..मोहे पी का संग दैदे....' चेहेऱ्यावरची मोहकता आता अजून लाजरी झालेली असते.
आता दुसऱ्यांदा वाद्यांचा तुकडा आपल्या समोर येतो. यावेळी तिची पावलं चांदण्याला स्पर्श करत आणि पैंजणांशी गुज करत पुढे सरकतात. किती हलकासा पदन्यास; जाणवेल न जाणवेल असा! ती आता कुपणाशी पोहोचली आहे.
'कुछ खो दिया है पाइ के.... कुछ पा लिया गवाई के...' जो पा लिया हे वो नूतन की आंखो मे झलकता हे! 'कहां ले चला है मनवा... मोहे बांवरी बनाइ के....' 'पी' च्या प्रेमात सर्वस्व हरवताना आणि खूप काही वेगळं मिळवताना मी स्वतःमध्ये देखील उरलेले नाही... तिचा चेहेरा हेच तर सांगत नाही ना?
'मोरा गोरा अंग लैले... मोहे शाम रंग दैदे...छुप जाऊंगी रात ही मे..मोहे पी का संग दैदे....' हे ऐकताना केवळ आणि केवळ तिची नजर! बस! त्याचवेळी कुपणापलीकडच्या घराची खिडकी उघडली जाते आणि एक हलकीशी सावली दिसते; त्याच्या सोबतीसाठीचा आपण केलेला हा सगळा अट्टहास आहे; हे विसरून ती बावरी, स्वतःतच हरवलेली प्रेयसी तिथून पळून जाते. स्वतःच्या घराच्या दरवाजातून आत शिरताना ' मोरा गोरा अंग लैले... मोहे शाम रंग दैदे...' म्हणते आणि पुढेचे शब्द गुणगुणत असताना ती तिचे डोळे मिटून घेते.... गाणं इथे संपतं. पण एक सांगू? तुम्ही देखील क्षणभर डोळे मिटा तिच्या बरोबर! तुम्ही आयुष्यभर मनात जपलेला तो मोहक चेहेरा... ज्याच्यावर तुम्ही मनापासून प्रेम केलं असेल; उभा राहीलच! My guarantee!!!
नूतन आपल्या सिनेसृष्टीला लाभलेली एक अत्यंत गुणी आणि अभिनय संपन्न भाव सम्राज्ञी! तिच्याबद्दल जितकं सांगीन तितकं कमीच!
अप्रतिम रसग्रहण...आणि जुनी गाणी हा तर आवडीचा विषय...नूतनजी डोळ्यासमोर उभ्या राहील्या..,,वा.ज्योती.,,अभिनंदन....
ReplyDeleteधन्यवाद
Delete